اسکن هسته ای در تهران برای سرطان

در این مقاله قصد داریم شما را با یکی از بهترین مراکز ارائه دهنده اسکن هسته ای در تهران آشنا کنیم، لطفا ما را همراهی کنید. یکی از خدماتی که در مرکز پزشکی هسته ای بیمارستان پارس به بیماران گرامی ارائه می‌شود اسکن هسته ای می‌باشد. اسکن هسته ای به پزشکان در تشخیص تومورها و بررسی میزان گسترش سرطان (مرحله یا استیج سرطان) در بدن کمک می‌کنند. این نوع از اسکن‌ها به منظور بررسی میزان اثرگذاری روش درمان نیز استفاده می‌شوند. این آزمایشات بدون درد هستند و به صورت سرپایی انجام می‌شوند. نوع اسکن هسته ای به اندامی بستگی دارد که پزشک قصد معاینه و بررسی آن را دارد. این اسکن نام‌های دیگری نیز دارد مانند تصویربرداری هسته ای، تصویربرداری رادیونوکلئید و اسکن پزشکی هسته ای. برخی از انواع اسکن هسته ای که معمولاً برای تشخیص و پیگیری دران سرطان استفاده می‌شوند عبارتند از:

• اسکن استخوان
• اسکن PET (توموگرافی گسیل پوزیترون)
• اسکن تیروئید
• اسکن موگا یا MUGA) multigated acquisition)
• اسکن گالیم

کاربرد اسکن هسته ای

برخلاف دیگر اسکن‌‌ها که عکس‌برداری را براساس شکل فیزیکی و فرم بدن انجام می‌دهند عکس‌برداری در اسکن هسته ای براساس شیمی بدن (مانند متابولیسم) است. در اسکن هسته ای از مایعی به نام رادیونوکلئید (ردیاب و رادیو دارو) استفاده می‌شود که میزان تابش آنها بسیار کم است.

بافت‌هایی از بدن که تحت تأثیر بیماری‌های خاص مانند سرطان قرار گرفته‌اند بیش‌تر یا کمتر از بافت‌های سالم ردیاب‌ها را جذب می‌کنند. دوربین‌های مخصوص، الگو پراکندگی مواد رادیواکیتو را در بدن دنبال می‌کنند تا حرکت ماده رادیواکتیو و نقاط جذب آنها را ثبت کنند.

اگر فرد به سرطان مبتلا باشد، تومور به صورت یک نقطه برجسته (پر رنگ) در عکس نشان داده می‌شود. در ناحیه‌ای که تومور در آن قرار دارد فعالیت سلولی و در پی آن جذب ماده رادیواکتیو افزایش می‌یابد. البته بسته به نوع اسکن ممکن است تومور به صورت یک نقطه کم‌ رنگ نشان داده شود یعنی ناحیه‌ای که فعالیت سلولی و جذب ماده رادیواکتیو در آن کاهش یافته است.

اسکن هسته ای، تومورهای خیلی کوچک را نشان نمی‌دهند و همیشه نمی‌توانند تشخیص دهند که آیا تومور سرطانی است یا خیر. این نوع اسکن‌ها در مقایسه با دیگر آزمایشات تصویربرداری مشکلات و اختلالات برخی از اندام‌ها و بافت‌های بدن را بهتر نمایش می‌دهند اما تصاویر حاصل از آنها خیلی دقیق و کامل نیستند و به همین دلیل معمولاً با دیگر آزمایشات تصویربرداری همراه می‌شوند تا تصاویر دقیق‌تری ثبت شود. به عنوان مثال اسکن استخوان معمولاً با رادیوگرافی استخوان‌های تحت تأثیر بیماری همراه می‌شود تا جزئیات ساختار استخوان را بهتر نشان دهد.

برخی از اسکن هسته ای برای بررسی عملکرد قلب به کار گرفته می‌شوند.

چگونگی اجرا اسکن هسته ای در تهران

در این آزمایش از ماده رادیواکتیو استفاده می‌شود. این مواد به صورت خوراکی، وریدی یا استنشاقی وارد بدن می‌شوند و تشعشات بسیار کمی دارند.

به مرور زمان اندام موردنظر ماده رادیواکتیو را جذب می‌کند. این فرآیند ممکن است چندثانیه یا چندین روز به طول بیانجامد. ماده رادیواکتیو جذب شده از خود پرتو‌ گاما ساطع می‌کنند و یک دوربین مخصوص آنها را ردیابی می‌کند. سیگنال‌ها توسط یک کامپیوتر پردازش می‌شوند و تصاویر دو یا سه بعدی ایجاد می‌کنند و گاهی برای وضوح بیشتر رنگ بیشتری به تصاویر اضافه می‌شود. سپس یک متخصص رادیولوژی تصاویر را تفسیر و جواب را به پزشک مربوطه گزارش می‌دهد.

انواع اسکن هسته ای که معمولاً برای تشخیص سرطان استفاده می‌شوند عبارتند از:

• اسکن استخوان: اسکن استخوان برای تشخیص سرطان‌هایی به کارگرفته می‌شود که از دیگر بخش‌های بدن به استخوان‌ها گسترش یافته‌اند (متاستاز). اسکن هسته ای سریع‌تر از رادیوگرافی معمولی تغییرات استخوان را تشخیص می‌دهند. در این آزمایش ماده رادیواکتیو طی چند ساعت جذب استخوان می‌شوند و سبب اسکن انجام می‌شود.
• اسکن PET (توموگرافی گسیل پوزیترون). در این نوع اسکن معمولاً از شکر رادیواکتیو استفاده می‌شود. سلول‌ها بسته به میزان فعالیت خود مقادیر مختلفی از این شکر را جذب می‌کنند. سلول‌های سرطانی که به سرعت در حال رشد هستند در مقایسه با سلول‌ها طبیعی شکر بیشتری جذب می‌کنند. قبل از انجام این اسکن به مدت چند ساعت بیمار نباید نوشیدنی شیرین مصرف کند.
• اسکن PET/CT (پت سی تی). در این اسکن دستگاه‌هایی به کار گرفته می‌شوند که اسکن PET را با سی‌تی اسکن ترکیب می‌کنند. این دستگاه‌ها (اسکنرها) نواحی که در آنها فعالیت سلول‌ها افزایش یافته است (اسکن PET) را با جزئیات دقیق (سی‌تی اسکن) نشان می‌دهند. اگرچه این آزمایش به پزشکان در تشخیص تومور کمک می‌کند اما بیمار بیش از اسکن‌های دیگر در معرض پرتوها رادیو اکتیو قرار می‌گیرد.
• اسکن تیروئید: ید رادیواکتیو (ید-123 یا ید-131) خوراکی است. این ید وارد جریان خون می‌شود و در غده تیروئید جذب می‌شود. این نوع اسکن برای تشخیص سرطان تیروئید به کار می‌روند. ید رادیواکتیو برای درمان سرطان تیروئید نیز تجویز می‌شود. برای انجام این آزمایش بیمار نباید مواد حاوی ید مصرف کند (موادی همچون جلبک دریایی، شربت سرفه، مولتی ویتامین یا برخی از داروهای قلبی). درصورتی‌که بیمار به غذاهای دریایی یا ید حساسیت دارد باید این موضوع را به پزشک اطلاع دهد.
• اسکن موگا: این اسکن عملکرد قلب را بررسی می‌کند. گاهی اوقات قبل، حین و بعد از نوع خاصی از شیمی درمانی عملکرد قلب توسط این اسکن بررسی می‌شود. اسکنر نشان می‌دهد که چگونه قلب خون حاوی ماده رادیواکتیو (ماده رادیواکتیو با گلبول قرمز ترکیب می‌شوند) را جا به جا می‌کند. این آزمایش کسر جهشی (ejection fraction) را نشان می‌دهد؛ یعنی مقدار خونی که قلب به درون بدن پمپاژ می‌کند. میزان کسر جهشی باید 50 درصد یا بیشتر باشد. در صورتی که نتیجه این آزمایش نرمال نباشد پزشک نوع شیمی درمانی را تغییر می‌دهد. قبل از انجام این آزمایش بیمار باید به مدت 24 ساعت از مصرف تنباکو یا کافئین پرهیز کند.
• اسکن گالیم. ماده رادیواکتیوی که در این نوع اسکن برای تشخیص سرطان به کار گرفته می‌شود گالیم-67 است. از این روش برای اسکن کل بدن نیز استفاده می‌شود. اسکنر به دنبال نواحی تجمع گالیم در بدن است. این نواحی نشان دهنده التهاب، عفونت یا سرطان هستند.

انواع ماده رادیواکتیو در اسکن هسته ای در تهران

گاهی اوقات نوع خاصی آنتی‌بادی به نام آنتی‌بادی مونوکلونال در آزمایشگاه طراحی می‌شود. این آنتی‌بادی تنها به مواد موجود در سطح سلول‌های سرطانی می‌چسبد. یک ماده رادیواکتیو به آنتی‌بادی مونوکلونال متصل و  سپس از طریق یکی از رگ‌ها وارد بدن می‌شود. این آنتی‌بادی از طریق جریان خون به تومور می‌رسد و به آن می‌چسبد. این موضوع باعث می‌شود که تومور توسط اسکنرهای مخصوص روشن‌تر دیده شود. این آزمایشات اطلاعات زیادی در اختیار پزشک و بیمار قرار می‌دهند.

دانشمندان در حال آزمایش مواد رادیواکتیو جدید و ارتقاء مواد رادیواکتیو فعلی هستند تا بتوانند به تشخیص و درمان بهتر انواع سرطان کمک کنند. امیدواریم تا به الان به عنوان یکی از بهترین مراکز ارائه دهنده اسکن هسته ای در تهران به بخشی از سوالاتتان در مورد اسکن هسته ای جواب داده باشیم.

مقاله مرتبط: تست استرس تالیم در تهران

آماده شدن برای اسکن هسته ای در تهران

هر یک از انواع اسکن هسته ای مراحل آماده‌سازی مختص به خود را دارند البته این مراحل به نوع بافت مدنظر نیز بستگی دارند. قبل از انجام برخی از اسکن‌ها بیمار نباید 2 تا 12 ساعت غذا بخورد یا آب بنوشد. در بعضی دیگر بیمار باید ملین مصرف کند یا از یک اِنما (enema) استفاده کند. پزشک یا تکنسین مربوطه باید از مصرف هر گونه دارو حتی داروهای بدون نسخه، ویتامین و داروهای گیاهی مطلع شود. همچنین گاهی اوقات بیمار باید قبل از آزمایش از مصرف برخی داروها (داروهای تجویزی و بدون نسخه) اجتناب کند. تیم پزشکی دستورالعمل‌های لازم را برای بیمار شرح می‌دهد.

واکنش به مواد رادیواکتیو بسیار نادر است. با این حال بیمار باید ابتلا به هرگونه آلرژی را به پزشک اطلاع دهد. علاوه بر این اگر بیمار در گذشته اسکن هسته ای انجام داده و دچار مشکل شده است باید این موضوع را نیز به پزشک گزارش دهد.

چند دقیقه یا چندین ساعت قبل از آزمایش مواد رادیواکتیو باید وارد بدن شوند این مدت زمان به نوع اسکن بستگی دارد به عنوان مثال در اسکن استخوان ماده رادیواکتیو دو ساعت قبل از شروع آزمایش از طریق یکی از رگ‌ها دست وارد بدن می‌شود. در اسکن گالیم ردیاب چند روز قبل از آزمایش به بدن وارد می‌شود. در اکثر موارد ماده رادیواکتیو به بیمار داده می‌شود که مقدار اندکی پرتو رادیواکتیو ساطع می‌کند. ماده رادیواکتیو از طریق یکی از رگ‌های دست وارد جریان خون می‌شود.

اسکن هسته ای به مواد و تجهیزات خاصی نیاز دارند از این رو در مراکز رادیولوژی یا بخش پزشکی هسته ای بیمارستان انجام می‌شوند. معمولاً نیاز به تعویض لباس نیست اما در بعضی موارد لباس مخصوص به بیمار داده می‌شود. بیمار باید قبل از اجرا آزمایش جواهرات و وسایل فلزی که به همراه دارد را کنار بگذارد. چرا که در جواب اسکن اختلال ایجاد می‌کنند.

شکل دستگاه اسکنر همانند یک دونات بزرگ است. این دستگاه دارای یک تخت است که به سمت جلو و عقب حرکت می‌کند. بیمار باید بر روی این تخت دراز بکشد و بدن خود را ثابت نگه دارد تا اسکن به خوبی انجام شود. ممکن است تکنسین از بیمار بخواهد که موقعیت بدن خود را تغییر دهد تا عکس‌برداری از جهات مختلف انجام شود. بعد از مدتی بیمار روی تخت احساس خستگی خواهد داشت.

برای اسکن تیروئید بیمار بر روی صندلی مقابل اسکنر می‌نشیند. اسکنر درست در مقابل گردن تنظیم شده و چانه بیمار در بالا آن قرار می‌گیرد (غده تیروئید در قسمت جلویی گردن قرار دارد).

در اسکن موگا بیمار بر روی یک تخت دراز می‌کشد و یک دوربین بزرگ بالای قفسه سینه او تنظیم می‌شود.

مدت زمان اسکن هسته ای در تهران

مدت زمان اسکن معمولاً بین 30 تا 60 دقیقه است به اضافه زمانی‌که بیمار باید بعد از وارد شدن مواد رادیواکتیو منتظر بماند.

در اسکن استخوان جذب مواد 2 تا 3 ساعت به طول می‌انجامد. در این مدت بیمار باید در مطب رادیولوژی یا بیمارستان منتظر بماند و مقدار زیادی آب بنوشد تا مواد رادیواکتیو که جذب استخوان‌ها نشده‌اند حرکت کنند. مدت زمان اسکن به تنهایی یک ساعت یا بیشتر است.

مدت زمان اسکن PET 20 تا 30 دقیقه است اما جذب مواد رادیواکتیو در اندام مدنظر تقریباً یک ساعت به طول می‌انجامد.

در اسکن تیروئد ماده رادیواکتیو به صورت مایع یا قرص است و بیمار باید 24 ساعت قبل از آزمایش آن را مصرف کند. مدت زمان اسکن کمتر از 30 دقیقه است.

اسکن موگا حدوداً سه ساعت به طول می‌انجامد. مدت زمان این اسکن به تعداد تصاویر مورد نیاز بستگی دارد.

در اسکن گالیم بین تزریق ماده رادیواکتیو و اسکن چندین روز فاصله است. گاهی اوقات بعد از تزریق چندین بار اسکن انجام می‌شود. این اسکن بین 30 تا 60 دقیقه به طول می‌انجامد.

جواب اسکن هسته معمولاً چند روز بعد آماده می‌شود.

عوارض اسکن هسته ای

در اکثر موارد اسکن هسته ای یک آزمایش بی‌خطر است. میزان تشعشع در این نوع اسکن‌ها و همچنین خطر سمی بودن رادیونوکلئیدها و بروز واکنش آلرژیک به آن‌ها بسیار کم است. تعداد اندکی از بیماران درد و تورم محل تزریق را تجربه خواهند کرد. به ندرت تزریق آنتی‌بادی مونوکلونال با تب یا واکنش آلرژیک همراه خواهد بود.

دیگر مواردی که باید راجع به اسکن هسته ای بدانید

در اسکن هسته ای تشعشات از رادیونوکلئیدها ساطع می‌شوند و دستگاه اسکنر به تنهایی پرتو ساطع نمی‌کند. مواد رادیواکتیو به مرور زمان و به طور طبیعی فاسد می‌شوند و خاصیت رادیواکتیویته خود را از دست می‌دهند. همچنین ممکن است مواد رادیواکتیو طی چند ساعت یا چند روز بعد از آزمایش از طریق ادرار یا مدفوع از بدن خارج شوند. تیم مراقبت پزشکی نکاتی که باید بعد از آزمایش در برقراری رابطه جنسی یا نزدیک شدن به کودکان و زنان باردار رعایت کنید را برای شما توضیح می‌دهند. به منظور حرکت مواد رادیواکتیو در بدن باید مقدار زیادی آب بنوشید.

برای کاهش خطر قرارگیری در معرض مواد رادیواکتیو در ادرار، کاسه دستشویی باید بلافاصله بعد از خروج بیمار شسته شود. اسکن هسته ای به ندرت برای زنان بارداری تجویز می‌شوند بنابراین اگر بیمار باردار است یا احتمال می‌دهد که باردار باشد باید پزشک را مطلع کند. در صورتی که مادر شیرده هستید حتماً این موضوع را به پزشک اطلاع دهید چراکه ممکن است لازم باشد تا زمان خروج مواد رادیواکتیو از بدن شیر خود را پمپ و ذخیره کنید.

مقاله مرتبط: بهترین مرکز اسکن استخوان در تهران

                     بهترین مراکز پزشکی هسته ای در تهران را بشناسیم